سرطان ریه یکی از قابل پیشگیری ترین سرطان ها می باشد.
منشا سرطان ریه (Lung Cancer): این سرطان در اکثر موارد از لوله های هوایی موجود در ریه ها موسوم به برونش ها (Bronchi or Bronchioles) و یا از کیسه های هوایی موجود در ریه ها به نام آلوئول ها (Alveoli) نشات می گیرد. سرطان ریه در ابتدا در خود ریه ها گسترش می یابد، و سپس به مناطق مجاور مانند غدد لنفاوی (Lymph Nodes) در ناف ریه یا زیربغل و یا به کبد گسترش (متاستاز) می یابد. مناطق دورتری که سرطان ریه معمولا به آنها متاستاز می دهد، استخوانها، مغز و غدد فوق کلیوی هستند.
عواملی که خطر ابتلا را افزایش می دهند: بدون شک کشیدن سیگار عامل بیشتر موارد سرطان ریه می باشد. دود سیگار مملو از مواد سرطانزا (Carcinogens) است و تماس دود سیگار با سلولهای پوشاننده راهها و یا کیسه های هوایی به طور مزمن در طول سالها باعث ایجاد این سرطان می گردد. متاسفانه افرادی هم که سیگار نمی کشند ولی با فردی سیگاری زندگی می کنند و همواره در معرض استنشاق دود سیگار قرار دارند (secondhand smoke) نیز حدود بیست تا سی درصد بیشتر از افراد غیرسیگاری در معرض ابتلا به این سرطان می باشند. تنها حدود ۱۸ درصد از مبتلایان به انواع سرطان های ریه، هیچ گاه در زندگی شان سیگار نکشیده اند. تماس با سایر مواد سرطانزا مانند آزبست (Asbestos)، آرسنیک (Arsenic)، کروم (Chromium) و گاز رادون (Radon Gas) نیز می تواند خطر ابتلا به سرطان ریه را افزایش دهد، به خصوص اگر فرد سیگار هم بکشد.
علائم و نشانه ها: متاسفانه سرطان ریه در مراحل ابتدایی علائم زیادی از خود نشان نمی دهد و علائم معمولا پس از پیشرفت بیماری بروز می نمایند. این علائم معمولا به صورت سرفه مزمن که به درمان های معمولی پاسخ نمی دهد، خروج خون از برونش ها به هنگام سرفه و یا خلط خونی، تنگی نفس، درد مزمن قفسه سینه و خشونت و یا گرفتگی صدا ظاهر می گردند. با پیشرفت بیماری، معمولا علائم عمومی سرطان مانند ضعف، خستگی، کاهش وزن و یا تب پدیدار می شوند و در صورت متاستاز به استخوان، درد استخوانی (بیشتر در ناحیه شانه، بازو و دست) بروز می نماید. سردرد هم ممکن است به علائم اضافه گردد که می تواند نشانه ای از متاستاز به مغز باشد. بیمار همچنین ممکن است به عفونت های دستگاه تنفسی مانند برونشیت (Bronchitis) یا ذات الریه (Pneumonia) دچار گردد.
پیشگیری: بیشتر موارد سرطان ریه با پرهیز از دود سیگار و سایر مواد سرطانزا قابل پیشگیری می باشند. افرادی که سیگاری نیستند، به هیچ عنوان نباید سیگار کشیدن را شروع نمایند و این وظیفه والدین و معلمان است که نوجوانان را از خطرات کشیدن سیگار آگاه نمایند. همچنین والدین و معلمان باید به نوجوانان آموزش بدهند که چگونه در برابر اصرار دوستان و هم سن و سالان خود برای کشیدن سیگار و یا تمسخر ایشان در صورت اجتناب از کشیدن سیگار عمل نمایند. در مورد افراد سیگاری هم هیچ گاه برای ترک سیگار دیر نیست و ممکن است ترک سیگار آنان را از خطر ابتلا به سرطان مصون بدارد. افراد سیگاری ممکن است به مشاوره برای ترک سیگار، روشهای جایگزین و گروه درمانی نیاز داشته باشند. افراد غیرسیگاری باید از قرار گرفتن در معرض دود سیگار به هر شکل ممکن اجتناب نمایند. این افراد باید از ایستادن در جمع افرادی که مشغول سیگار کشیدن هستند و یا رفتن به محل هایی که کشیدن سیگار در آنها آزاد است، پرهیز نمایند. کار کردن با مواد سرطانزا با رعایت تمامی موارد ایمنی انجام پذیرد. مانند همه سرطانها، ورزش مداوم روزانه (ویا حداقل سه بار در هفته) و رعایت یک رژیم غذایی مملو از سبزیجات و میوه ها که حاوی عوامل آنتی اکسیدان می باشند، نیز می تواند در پیشگیری از سرطان ریه موثر باشد.
تشخیص: در صورت شک به سرطان ریه پس از گرفتن شرح حال و معاینه، پزشکان از روشهای مختلف برای تشخیص استفاده می نمایند. روشهای تصویربرداری به کمک اشعه ایکس به صورت Chest X-Ray و یا سی تی اسکن (CT Scan) ممکن است وجود توده های سرطانی را مشخص نمایند. به هر حال تشخیص قطعی سرطان ریه باید به کمک نمونه برداری (Biopsy) از بافت ریه یا غدد لنفاوی مجاور ریه و بررسی بافت مربوطه توسط متخصص آسیب شناسی (Pathologist) صورت پذیرد. این نمونه برداری معمولا در اتاق عمل و تحت بیهوشی عمومی توسط جراح و بیشتر به کمک روش خاصی از آندوسکوپی به نام برونکوسکوپی (Bronchoscopy) انجام می پذیرد.
درمان: درمان بر اساس نوع سرطان و درجه پیشرفت آن متفاوت است، ولی درمان های اصلی معمولا شامل جراحی، درمان با اشعه، شیمی درمانی و درمان به کمک سیستم ایمنی شخص می باشد. از این رو به نظر می رسد تنها راه کاهش مرگ و میر ناشی از سرطان ریه، پیشگیری از ابتلاء به آن با اجتناب از کشیدن سیگار می باشد.
منبع: مجله پزشکی سیب