پنومونی یا ذات‌الریه بیماری عفونت ریه است که در نتیجه تأثیر عوامل بیماری‌زای خارجی به وجود می‌آید و می‌تواند طیف وسیعی از یک بیماری اولیه ساده تا عفونت پیشرفته و مهلک را شامل شود.
به گزارش پایگاه اطلاع رسانی روابط عمومی بهداشت و درمان صنعت نفت آغاجاری 12 نوامبر مصادف با 21 آبان ماه روز جهانی پنومونی ( عفونت ریه یا ذات الریه ) نامگذاری شده و این روز فرصت مناسبی برای آشنایی بیشتر مردم با عوارض و راه پیشگیری از این بیماری است .
پنومونی یا ذات‌الریه چیست؟
سینه‌پهلو یا ذات‌الریه، که به آن پنومونی (Pneumonia) یا نومنیا نیز می‌گویند، وضعیت التهابی ریه است که عمدتاً کیسه‌های میکروسکوپی هوا موسوم به آلوئول‌ها را تحت تأثیر قرار می‌دهد. بیماری پنومونی معمولاً در اثر عفونت ناشی از ویروس یا باکتری و گاهی نیز در اثر سایر میکروارگانیسم‌ها، برخی داروها و شرایط دیگر مانند بیماری خود ایمنی رخ می‌دهد. در بیماری پنومونی، کیسه‌های هوایی متورم می‌شود و از آنجا که درون آن‌ها از مایعات پر می‌شود، در نتیجه اکسیژن رسانی کمتر می‌شود و تبادلات گازی کاهش می‌یابد.
سینه پهلو چیست؟
اصطلاح سینه پهلو گاه به اشتباه میان مردم به عنوان عوارض ماندن بدن در هوای سرد یا زیر باران به کار برده می‌شود ولی سینه پهلو همان ذات‌الریه یا عفونت ریه است.
پنومونی و برونشیت
پنومونی (ذات‌الریه) برونشیت دو بیماری متفاوت با علائم مشابه هستند. پنومونی التهاب کیسه‌های هوا موجود در ریه‌هاست. برونشیت به التهاب نایژه در شش گفته می‌شود، عفونت ویروسی یا باکتریایی می‌تواند منجر به برونشیت حاد شود. در صورت عدم درمان، می‌تواند به پنومونی تبدیل شود.
انواع سینه پهلو یا ذات‌الریه
پنومونی را می‌توان با توجه به محل یا زمان درگیری طبقه‌بندی کرد:
• پنومونی بیمارستانی (HAP): این نوع پنومونی باکتریایی در مدت اقامت در بیمارستان به وجود می‌آید. می‌تواند جدی‌تر از انواع دیگر باشد، زیرا باکتری‌های موجود ممکن است در برابر آنتی‌بیوتیک‌ها مقاوم‌تر باشند.
• پنومونی اکتسابی از جامعه (CAP): پنومونی اکتسابی از جامعه به ذات الریه‌ای که در خارج از یک مکان پزشکی به وجود می‌آید، اشاره دارد.
• پنومونی ناشی از ونتیلاتور (تهویه) (VAP): وقتی افرادی که از دستگاه تهویه هوا استفاده می‌کنند، دچار پنومونی شوند، به آن VAP گفته می‌شود.
• پنومونی آسپیراسیون: پنومونی آسپیراسیون هنگامی اتفاق می‌افتد که باکتری‌ها از طریق غذا، نوشیدنی یا بزاق به ریه‌ها وارد شوند و یا مشکل در بلع وجود داشته باشد.
آیا پنومونی واگیر دارد؟
میکروب‌هایی که سبب ذات‌الریه می‌شوند می‌توانند از شخصی به شخص دیگر منتقل شوند. پنومونی ویروسی و باکتریایی می‌تواند از طریق استنشاق عطسه یا سرفه فرد آلوده و تماس با سطوح آلوده منتقل شود و مسری است، پنومونی قارچی مسری نیست.
علائم ذات‌الریه یا پنومونی
علائم ذات‌الریه با توجه به سن و سلامت عمومی فرد متفاوت است، برخی از این علائم عبارت‌اند از:
• سرفه که ممکن است باعث خلط (مخاط) شود
• تب
• تعریق یا لرز
• تنگی نفس که هنگام انجام فعالیت‌های عادی یا حتی هنگام استراحت اتفاق می‌افتد
• درد قفسه سینه که هنگام نفس کشیدن یا سرفه شدیدتر می‌شود
• احساس خستگی
• بی‌اشتهایی
• حالت تهوع یا استفراغ
• سردرد
به طور کلی تب خیلی تعیین‌کننده نیست، زیرا در بسیاری از بیماری‌های شایع دیگر نیز رخ می‌دهد، و ممکن است در کسانی که مبتلا به بیماری شدید و سو تغذیه هستند، مشاهده نشود؛ در افراد مسن ممکن است گیجی مشهودترین علامت بیماری ذات‌الریه باشد. علائم و نشانه‌های متداول در کودکان زیر پنج سال عبارتند از: تب، سرفه و تنفس سریع یا اشکال در تنفس. (سرفه اغلب در کودکان کمتر از ۲ ماه مشاهده نمی‌شود.)
تشخیص سینه پهلو یا پنومونی
با توجه به شرایط بیمار تشخیص ذات‌الریه با معاینه بدنی، اشعه ایکس، کشت خون، کشت خلط، پالس اکسی‌متری، سی تی اسکن، نمونه سیال و برونکوسکوپی انجام می‌شود.
درمان پنومونی
درمان پنومونی به نوع ذات‌الریه، شدت و سلامت عمومی فرد بستگی دارد، معمولاً آنتی‌بیوتیک‌های خوراکی، استراحت، مسکن معمولی و مایعات برای بهبود کامل بیماری پنومونی کافی است. افرادی که دارای وضعیت پزشکی خاص هستند، سالمندان و کودکان نیاز به مراقبت‌های بیشتری و گاه بستری در بیمارستان دارند.
عوامل خطر پنومونی
هرکسی می‌تواند مبتلا به پنومونی شود، اما گروه‌های خاصی خطر بیشتری دارند. شامل:
• نوزادان از بدو تولد تا ۲ سالگی
• افراد در سن ۶۵ سال و بالاتر
• افراد دارای سیستم ایمنی ضعیف به دلیل بیماری یا استفاده از داروها، مانند استروئیدها یا داروهای خاص سرطان.
• افرادی که شرایط پزشکی خاص مزمن دارند، مانند آسم، فیبروز کیستیک، دیابت یا نارسایی قلبی.
• افرادی که اخیراً دچار عفونت تنفسی مانند سرماخوردگی یا آنفلوانزا شده‌اند.
• افرادی که اخیراً بستری شده‌اند و یا در حال حاضر در بیمارستان بستری هستند، به ویژه اگر در یک دستگاه تهویه مطبوع بوده‌اند یا در حال استفاده از آن هستند.
• افرادی که دچار سکته مغزی شده‌اند، در بلع مشکل دارند یا وضعیتی دارند که باعث عدم تحرک می‌شود.
• افرادی که سیگار می‌کشند، از انواع خاصی از دارو استفاده می‌کنند و یا مقدار زیادی الکل می‌نوشند.
• افرادی که در معرض تحریک کننده‌های ریه مانند آلودگی، دود و برخی مواد شیمیایی قرار دارند.
جلوگیری از ذات‌الریه
واکسیناسیون، ترک سیگار، شستشوی دست‌ها، استراحت کافی، رژیم غذایی سالم و ورزش منظم در پیشگیری از پنومونی تأثیر زیادی دارند.